سعید احمدیان/ روزنامه هفت صبح- از زمین‌های خاکی شهر ری تا مت لایف استادیوم نیوجرسی، حکایت داوری است که در 15 سال اخیر یکی از مطرح‌ترین داوران ایرانی فوتبال جهان بوده است. علیرضا فغانی 47 ساله یکشنبه شب با قضاوت فینال جام جهانی باشگاه‌ها بین چلسی و پاری‌سن‌ژرمن یکی دیگر از قله‌های داوری فوتبال جهان را فتح کرد تا روزمه‌اش که با قضاوت رده‌بندی جام جهانی، فینال المپیک، فینال جام باشگاه‌های جهان و فینال جام ملتهای آسیا پربار بود، پربارتر شود.
فغانی و ژن داوری
21 سال پیش بود که نام برای اولین بار نام فغانی در فوتبال ایران سرزبان‌ها افتاد. دیدار فولاد و شهید قندی یزد در سال در لیگ برتر اولین قضاوت او بود تا به صورت رسمی وارد به عنوان یک داور جوان خودش را به فوتبال ایران معرفی کند. داور سبزه‌رویی که از یک خانواده کاملا فوتبالی و آشنا به داوری رشد کرده بود. هم پدر و هم پدر زن او داور بودند تا او هم که مدتی فوتبال بازی کرده بود، سال 73 برای اولین بار دست به سوت شود.
حتی همسر فغانی هم قصد داشت داور شود که در میانه راه به گفته فغانی منتفی شد:«كلاس‌هاي داوري را رفتند اما با توجه به جنگ اعصابي كه در كار داوري وجود دارد، ترجيح داد كه ادامه ندهد. به هر حال ديديم در يك خانواده يك نفر درگير داوري باشد بهتر است!»
نام فغانی در فوتبال ایران با جنجال‌های زیادی گره خورده است، داوری که فرهاد مجیدی در روزهایی که بازی می‌کرد، همواره تنش‌های زیادی با او داشت و عکس‌های مشهور از رویارویی او با فغانی از تصاویر ماندگار تاریخچه لیگ برتر است. او 7 دربی را قضاوت کرد و همواره یکی اولین گزینه کمیته داوران برای بازی‌های حساس بود.
روزهای تاریک داوری پس از فغانی
با وجود افتخارات بزرگی که فغانی در داوری برای ایران در میادین بین‌المللی ثبت کرد، او در مهرماه 1401 بنا به قانون بازنشستگی داوران در سن 45 سالگی که کنفدراسیون فوتبال آسیا آن را به فدراسیون‌های فوتبال قاره کهن تنها توصیه کرده است، از لیست داوران بین‌المللی ایران کنار گذاشته شد.
خداداد افشاریان، رئیس وقت کمیته داوران در توجیه حذف نام فغانی، میدان دادن به داوران دیگر را دلیل این تصمیم عنوان کرد:«به اعتقاد همه اعضای کمیته داوران، داورانی در داخل کشور داریم که توانایی حضور در جام ملتهای آسیا و درخشیدن در عرصه بین‌الملل در آینده را دارند. به همین دلیل برای سال ۲۰۲۳ نام فغانی را در لیست قرار ندادیم.» فغانی هم در واکنش به این حذف گفت:«اگر جلوی پیشرفت کسی را گرفته‌ام و با بودنم به مجموعه خیانت می‌شود، خودم ترجیح می‌دهم نباشم.»
البته اولین بار نبود که نام فغانی از لیست داوران بین‌المللی کشورمان خط می‌خورد. او آبان 99 و یک سال پس از مهاجرتش به استرالیا از سوی فریدون اصفهانیان، رئیس کمیته وقت فدراسیون فوتبال به بهانه عدم حضور فغانی در ایران، او را از لیست خط زد.
.png)
فغانی که یک سال بعد و پس از رفتن اصفهانیان دوباره در سال 1400 به لیست داوران بین‌المللی برگشت، این اتفاق را به شیطنت کمیته داوران وقت مرتبط دانست:«چند نفر از جمله اصفهانیان و برخی دوستان عضو کمیته داوران که از قدیم شیطنت داشتند و جایگاه‌شان در جامعه داوری مشخص است، این اتفاق را رقم می‌زدند که نمی‌دانم از روی حسادت بود یا خیر.»
با این حال مهرماه 1401 فغانی از لیست داوران بین‌المللی کنار گذاشته شد و پس از این اتفاق او گرفتن تابعیت استرالیایی برای این کشور سوت می‌زند.
خودزنی
3 سال پس از حذف فغانی از لیست داوران بین‌المللی ایران در حالی کمیته داوران مدعی شده بود که داوران با استعدادی هستند که می‌توانند جای او را بگیرند، فوتبال ایران در داوری آسیا، تاریک‌ترین روزهایش را تجربه می‌کند و هیچ‌کدام از داوران ایرانی نتوانسته‌اند در لیست داوران ارشد و مهم AFC قرار بگیرند، چه برسد به اینکه در لیست قضاوت در جام جهانی قرار بگیرند.
معیوب بودن چرخه استعدادیابی و همچنین عدم به روز شدن دانش داوری و برگزار نشدن کلاس‌های بین‌المللی دانش‌افزایی سبب شده فوتبال ایران نتواند فغانی‌های جدیدی را رو کند تا این روزها با حسرتی بیشتر از قبل نظاره‌گر قضاوت‌های فغانی در سطح اول فوتبال جهان باشیم، این بار زیر پرچم استرالیا، داوری که مانند خیلی از نخبگان کشور با سوءمدیریت و تنگ‌نظری مدیران ناچار به مهاجرت شد.